สำหรับเพชรสังเคราะห์คุณภาพสูง ที่มีความเหมือนเพชรแท้มากๆนั้น แทบจะเป็นไปไม่ได้เลยที่จะจำแนกออกได้ด้วยตาเปล่า ว่าอันไหนของปลอมหรือของแท้ ยิ่งเมื่อเพชรนั้นอยู่บนตัวเรือนคุณภาพสูงยิ่งยากที่จะจำแนกได้

การตรวจสอบเพื่อจำแนกเพชรของแท้หรือของสังเคราะห์นั้นมีอยู่หลายวิธี

1. ดูค่าความถ่วงจำเพาะ (ถ.พ.)(Specific gravity, SG) โดยชั่งน้ำหนักของเพชรที่ต้องการตรวจสอบ โดยชั่งในเครื่องชั่งหาความถ่วงจำเพาะ 2 ครั้ง ในครั้งแรกชั่งน้ำหนักตามปกติ (ในอากาศ) และอีกครั้งชั่งน้ำหนักเพชรในขณะที่อยู่ในน้ำ (นน.ในน้ำ)

จากนั้นนำมาคำนวนโดยใข้สมการ
ความถ่วงจำเพาะ = (นน.เพชรในอากาศ) / (นน.เพชรในอากาศ – นน.เพชรในน้ำ)
ก็จะได้ค่า ถ.พ. และนำมาเทียบเคียงกับ ถ.พ.มาตราฐานของเพชร ซึ่งจะอยู่ที่ 3.52

แต่วิธีนี้ไม่สามารถแยกเพชร ออกจาก Topaz , quartz , Synthetic sapphire และ Synthetic spinel เพราะค่าความถ่วงจำเพาะของพลอยเหล่านี้ใกล้เคียงเพชร

2. ดูค่าดัชนีหักเห (Refractive index, RI) โดยใช้เครื่อง Refractometer และ RI Liquids

3. ทดสอบการนำความร้อน โดยใช้เครื่อง Themal conductivity probe

วิธีนี้เป็นวิธีที่ง่ายและรวดเร็วที่สุดในการจำแนกเพชรแท้ กับเพชรสังเคราะห์ สามารถตรวจสอบได้แม้เพชรนั้นจะอยู่ในตัวเรือนที่สวมใส่อยู่แต่ก็ไม่สามารถจำแนกพลอยเลียนแบบเพชรบางตัวได้

วิธีการเหล่านี้เป็นเพียงวิธีการคร่าวๆในการตรวจสอบเพชรด้วยเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ แต่ปัจจุบันมีผู้คิดค้นวัสดุอื่นๆหรือพัฒนากรรมวิธีต่างๆเพื่อที่จะสร้างสิ่งที่มาเลียนแบบเพชรอยู่ตลอดเวลา

ดังนั้นการจะตรวจสอบว่าเพชรที่มีอยู่เป็นเพชรแท้หรือไม่นั้น อาจจะไม่สามารถยืนยันได้ด้วยการใช้เครื่องมือชนิดใดชนิดหนึ่งเพียงอย่างเดียว

ดังนั้นการตรวจสอบให้ได้ผลที่แน่นอนต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญและต้องใช้เครื่องมือวิทยาศาสตร์ทดสอบคุณสมบัติ

หากการจะซื้อเพชรที่มีราคาสูง แล้วยังต้องกังกลใจว่าได้เพชรแท้มารึเปล่า ลองเปลี่ยนมาดูเครื่องประดับเพชรสังเคราะห์ ที่แยกด้วยตาเปล่าไม่ออกก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่เหมาะสมกับสภาวะเศรษฐกิจในปัจจุบัน